{seog:disable}Aan de Celebeslaan in Eindhoven, stadsdeel Tongelre, ligt tegenover het Lorentz Casimir Lyceum in een bosperceel de voormalige Joodse begraafplaats van Tongelre. Het perceel is van dichtbij nog goed te herkennen, gelegen op een lichtelijk verhoogd terrein en met verzakkingen in de vorm van graven. Even verderop raast het verkeer voorbij op de Eisenhowerlaan, die al snel overgaat in de A 270. Vanwege de aanleg van deze weg moest de begraafplaats in de jaren zestig van de twintigste eeuw verdwijnen.
De Joodse gemeenschap in Tongelre
In de achttiende eeuw vestigden de joden zich bij voorkeur langs de handelswegen of in belangrijke marktplaatsen. Eindhoven was zo’n plaats vanwege de ligging aan de straatweg ’s-Hertogenbosch – Hasselt – Luik, met een wekelijkse markt en een aantal jaarmarkten. Maar het was joden tot 1800 niet toegestaan zich in Eindhoven te vestigen. Op een enkele jood na, die bereid was een flinke waarborgsom te betalen om zich legaal te mogen vestigen, mochten joden alleen overdag in Eindhoven aanwezig zijn. Dit was gebaseerd op de stadsverordening uit 1731, gericht tegen vreemdelingen maar vooral tegen joden. Om die reden zochten de joden noodgedwongen een woonplaats in de dorpen rond Eindhoven. Zo ontstonden er onder andere in Helmond en Tongelre huissynagoges en Joodse begraafplaatsen. Voordat in het jaar 1800 in Eindhoven een kleine Joodse gemeenschap ontstond, was er al een omvangrijke joodse gemeenschap in het naburige dorp Tongelre, een uur gaans ten oosten van het stadje Eindhoven. Rond 1750 woonden daar enkele tientallen joden in een groot langgerekt huis dat in meerdere woningen was verdeeld en daarom in de volksmond ‘De Ark’ werd genoemd. Tot de families die destijds vele jaren in Tongelre hebben gewoond behoorden de gezinnen van slager Abraham Lazarus (c. 1740-1804) met zijn vrouw Geertrui († 1812) en hun zoon Isaak (1782-1872), koopman Abraham Joseph († 1810), slager Hartog Jacob (1717-1812) en Isaak Lazarus (de Wit) (1782-1872). Het aantal leden van de joodse gemeente was in de laatste decennia van de achttiende eeuw aanzienlijk, maar tegen het eind van de eeuw vertrokken velen naar Eindhoven en Woensel, toen ze zich daar vrij(er) konden vestigen door de burgerlijke gelijkstelling van 1796. In 1809 woonden er nog maar vijf joden in Tongelre.